امپراتوری با پوتین های کوچک

کالیگولا یکی از بدنام ترین مردان تاریخ، فقط چهار سال فرمانروای روم بود. اما در همین زمان کوتاه سلطنتش، آن قدر ظلم و حماقت به خرج داد که رسوای همه تاریخ شد. بیشتر چیزی که ما از زندگی این امپراتور بدنام می دانیم از منابع مشکوک به دست آمده. چون سیوتاتیوس (Suetonius) و دیوو (Dio) که اغراق آمیزترین مطالب را درباره دیوانگی کالیگولا نوشتند، سال ها بعد از زمان زندگی او زندگی کردند و کارشان را بر اساس افسانه ها و روایات شفاهی انجام داده بودند. این متن شش واقعیت از زندگی کالیگولا را که (احتمالاً، شاید، یا حداقل) درست است مطرح می کند.

1. کالیگولا اسم واقعی او نبود

نمونه کوچک کفش های اسپورت یا کت و شلوهای توی ویترین ها را تصور کنید؛ حتی در زمان امپراتوری روم، پدر و مادرها دوست داشتند سایز کوچک لباس بزرگترها را به بچه هایشان بپوشانند. به همین خاطر، وقتی ژنرال ژرمانیکوس پسرش گایوس را به اردوگاه جنگ برد، آن بچه تخس پوتین های سربازی (کالیگ که به زبان رومی یعنی چکمه) بسیار کوچکی را که برای او ساخته شده بود پوشید. (بعضی از محققان فکر می کنند که مادر کالیگولا، آگریپینا، نوه دختری امپراتور آگوستوس، این مدل پوشش را انتخاب کرد تا بر شجره نامه امپراتوری خانواده اش تأکید کند.) وقتی پسر کوچک با پوتین هایش نزد سربازان ژرمانیکوس رفت، آنها شروع کردند به سر به سرگذاشتن او و با بامزه بازی، اسم کالیگولا (به معنای پوتین کوچولو) را روی گایوس گذاشتند و این لقب روی او ماند؛ هر چند گایوس از آن متنفر بود.

2- مادر اوزن سرسختی بود

آگریپینا از کودکی با پدر بزرگش، امپراتور آگوستوس که تعلیم و آموزش او را شخصاً به عهده گرفته بود، رابطه خیلی نزدیکی داشت. اما بعد از ازدواج باژرمانیکوس، آگریپینا با همراهی کردن همسرش در اردوگاه ارتشی اش و فعالیت به عنوان مشاور و سیاستمدار، سنت و آیین خود را به مبارزه طلبید. وقتی ژرمانیکوس به طرز مشکوکی مرد، آگریپینا جسورانه یکی از رقیبانش را به مسموم کردن او متهم کرد. آگریپینا همچنین به عنوان یکی از چهره های برجسته در محافل سیاسی، علیه تیبریوس (امپراتور وقت روم که آگوستوس جانشین او بود و گمان می شد او آگوستوس را کشته باشد) سخنرانی می کرد. رفتارهای تحریک کننده و آشوبگر آگریپینا خیلی به مذاق امپراتور که با تازیانه به جان او می افتاد، خوش نمی آمد و او در نهایت یک چشمش را از دست داد. بعد هم وقتی در زندان بود اعتصاب غذا کرد و از گرسنگی مرد. درست چهار سال قبل از زمانی که پسرش کالیگولا به قدرت برسد.

3- در گزارشات موارد غیر اخلاقی کالیگولا اغراق شده است

اولین بار سیوتاتیوس بود که ادعای روابط نامتعارف غیراخلاقی کالیگولا را مطرح کرد. (مورخان رومی اضافه کردند که این روابط مخفیانه در طول مهمانی ها اتفاق می افتاده، یعنی وقتی که مهمانان و همسر کالیگولا در اطراف جمع شده بودند). اما سیوتاتیوس کتاب «زندگی سزار» را در 121 بعد از میلاد نوشته است، یعنی 80 سال بعد از اینکه کالیگولا در 28 سالگی توسط تعدادی از اعضای گارد ویژه به قتل رسید. تاریخ نگاران قبلی که در زمان کالیگولا زندگی کردند، کسانی مثل سنکا و فیلو، با وجود انتقادات شدیدشان از امپراتوری هیچ اشاره ای به این رفتار او نداشتند.

4- و ممکن است پل معلق معروفش را نساخته باشد، اما چند کشتی تفریحی در دریاچه «نمی» به آب انداخت

بق گفته های سیوتاتیوس، کالیگولا در ولخرجی های بی حد و حسابش یک بار یک پل معلق موقت در سراسر خلیج baiae ساخت. فقط برای اینکه بتواند فاتحانه از این طرف تا آن طرف خلیج سواری کند. تاکنون هیچ اثری از آن شیرین کاری پیدا نشده و به همین خاطر بسیاری از مورخان آن را یک افسانه تلقی می کنند. با این حال، شواهدی از شیوه زندگی عجیب امپراتور در دریاچه «نمی» دیده شده. اواخر دهه 1920 و اوایل 1930 عده ای کارگر، دو کشتی مسافرتی عظیم را - که دکور سنگ مرمر داشتند، کفشان موزاییک بود و مجسمه هایی در آنها دیده می شد- از نابودی نجات دادند. در لاشه یکی از کشتی ها لوله ای سربی وجود داشت که کتیبه ای را با این مضمون نگاه داشته بود. «از املاک گایوس سزار اگوستوس ژرمانیکوس». اما در سال 1944 آتش سوزی ناشی از انفجار توپ های متفقین کشتی را تا حد زیادی از بین برد.

5- او فتح جزیره بریتانیا را به راه انداخت

از کالیگولا اغلب با غنوان فرمانروای خودخواه، و هوس باز یاد می شود که بی عرضگی و نادانی اش امپراتوری روم را در طول چهار سال حکومتش تضعیف کرد. اما بعضی از تاریخ نگاران بر سر این قضیه بحث دارند که اگر مهارت رهبری او خیلی وحشتناک بوده، پس چطور به نتایجی مثل پیوستن ایالت های جدید، گسترش غرب و تنظیم نقشه ای عملی برای گرفتن جزیره بریتانیا را به دست آورده؟ اگر چه کالیگولا نتوانست بیشتر از کانال انگلیس پیش برود. و خیلی زود پس از آن به قتل رسید، تدارکات و مقدمات او برای تهاجم به کلادیوس این اجازه را داد که موفقیت روم در فتح جزیره بریتانیا را در 43 بعد از میلاد آغاز کند.

6- اگر هم کالیگولا واقعاً دیوانه بود، پای یک بیماری جسمی در میان بود

امروزه بسیاری از تاریخ دانان این تصور را رد می کنند که کالیگولا با دیوانگی انجام گسیخته اش، صحبت کردن با ماه، دستور اعدام های خودسرانه و سعی در تبدیل اسبش به یک کنسول (عنوان مسؤولان رده بالای روم)، روم را به نابودی کشید. ولی مردان او احتمالاً او را به خاطر چنین رفتارهایی از قدرت کنار گذاشتند. امروزه می گویند اگر او واقعاً هم چنین کارهایی می کرده احتمالاً به خاطر بیماری هایی بوده که داشته. تاریخ نگاران معتقدند که یک بیماری مشاعر او را مختل کرده بوده. احتمالاً بیماری صرع، پرکاری تیروئید یا بیماری ویلسون که یک بیماری ارثی است و می تواند فرد را دچار عدم تعادل روانی کند.
منبع مقاله: نشریه دانستنیها، شماره 97